Tijdens de vastenmaand ramadan, die deze week is begonnen, neemt de verkoop van dadels traditioneel een vlucht. “Het is aanbevolen om het vasten te verbreken met melk en dadels”, zegt Sheher Khan, fractievoorzitter van DENK in de Amsterdamse gemeenteraad, tegen RTL Nieuws. “Daarom is er nu veel aandacht voor.”
De afgelopen dagen postte Khan video’s op TikTok waarin hij zijn volgers uitlegt waarom ze volgens hem geen dadels uit Israël zouden moeten kopen. “Je kunt ervan uitgaan dat een groot deel van de moslimgemeenschap met zijn of haar hart bij de Palestijnen is”, zegt hij. “Je wil niet bijdragen aan het onderdrukken van de Palestijnen door het kopen van de dadels.”
Ook op onder meer sociale media wordt ‘gewaarschuwd’ voor Israëlische dadels. Een post van Cestmocro op Instagram wordt veelvuldig geliket.
Sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza wordt door tegenstanders van Israël vaker opgeroepen tot het boycotten van Israëlische producten en diensten. Onder meer Starbucks en McDonald’s kregen met protesten te maken, vanwege hun (vermoede) steun aan Israël.
BDS-beweging
Wereldwijd roept de van oorsprong Palestijnse BDS-beweging (Boycot, Divest & Sanction) al sinds 2005 op tot het boycotten van Israëlische producten, om op die manier de Israëlische regering onder druk te zetten Palestijnse mensenrechten te respecteren en zich aan de internationale wetten te houden. De beweging is geïnspireerd op de boycot van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime in de tweede helft van de vorige eeuw.
De BDS-beweging is niet onomstreden. Zo bestempelde het Duitse parlement de beweging en diens methoden in 2019 als antisemitisch. Toen GroenLinks in datzelfde jaar op een partijcongres een motie aannam waarin de partij stelde dat BDS een geoorloofd middel is in de Palestijnse ‘strijd voor rechtvaardigheid’, leidde dat tot protesten van Joodse organisaties.
Dadels uit bezet gebied
De oproepen om geen Israëlische dadels te kopen, komen vooral voort uit het feit dat vaak niet duidelijk is of die vruchten afkomstig zijn uit de door Israël bezette Palestijnse gebieden. “Een groot deel van de Medjouldadels komt uit het grensgebied tussen Israël en Palestina. De teelt door Israël op Palestijns gebied is verboden volgens internationaal recht”, zegt Sheher Khan. “Bovendien maken de Israëli daarbij gebruik van Palestijns water, terwijl er in het gebied veel waterschaarste is.”
Onder meer Amnesty International meldt al langer dat Israël zich wederrechtelijk water uit de Palestijnse gebieden toe-eigent.
Volgens EU-regels moeten producten die afkomstig zijn uit de bezette gebieden, als zodanig gelabeld worden. Dat gebeurt echter vaak niet. De Israëliërs blokkeren dit, omdat het de illegale nederzettingen als deel van Israël ziet. Daardoor is niet te zeggen of dadels uit Israël uit bezet gebied komen, redeneert Khan: “Wij kunnen nu niet bepalen waar de producten vandaan komen. Daarom draai ik de bewijslast om. Bewijs maar dat het goed zit.”
Onderzoeker Lydia de Leeuw van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) bevestigt dat het moeilijk is om te achterhalen of een Israëlisch product uit bezet gebied komt. “Het is bedrijven bij de Israëlische wet verboden om onderscheid te maken tussen Israël en de bezette gebieden”, zegt zij.
Israëlische bedrijven mogen wel vermelden dat een product is gemaakt in bezet gebied, maar doen dat liever niet. “Zij weten ook wel dat daar in veel landen minder markt voor is”, zegt De Leeuw. “Wat vervolgens gebeurt is dat producten elders in Israël worden verwerkt en verpakt, of samengevoegd met producten uit Israël. Op verschillende manieren wordt zo verbloemd dat producten uit de bezette gebieden komen.”
Supermarkten
Hoewel Israël wereldwijd niet tot de grootste spelers op de dadelmarkt behoort (het staat op plek 17 van grootste dadelproducenten ter wereld), zijn Israëlische dadels op veel plekken in Nederland te koop. Onder meer Albert Heijn, Lidl en Aldi verkopen dadels die uit Israël afkomstig zijn.
De supermarkten willen niet veel kwijt over de kwestie. Albert Heijn laat in een reactie weten: “Elke leverancier van Albert Heijn dient zich bij de etikettering van zijn producten te houden aan nationale en internationale wet- en regelgeving. Daarmee voldoen wij aan de wettelijke etiketteringseisen en vermelden op grond hiervan het land van herkomst op die producten waar dat verplicht is. Wij hebben onze leveranciers gevraagd eindproducten uit de Palestijnse gebieden niet te mengen met producten uit Israël.”
Nederland grote importeur
Of die leveranciers aan die vraag voldoen is niet vast te stellen, maar gezien de Israëlische regelgeving op dit vlak is het voorstelbaar dat dit niet gebeurt.
Uit cijfers van het Observatory of Economic Complexit (OEC) blijkt dat Nederland na Rusland de grootste importeur van Israëlische dadels is. Volgens cijfers van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken is Nederland het enige land in Europa waarvan Israël de grootste dadel-leverancier is. 23 procent van de dadels die in 2022 – het meest recente jaar waarover cijfers beschikbaar zijn – in Nederland werden geïmporteerd, kwamen uit Israël.
Hoeveel van deze Israëlische dadels ook daadwerkelijk in Nederlandse winkels verkocht worden, is niet duidelijk. Van de ruim 15.000 ton aan dadels die in 2022 in Nederland vanuit de hele wereld werd geïmporteerd, werd zo’n 13.000 ton weer uitgevoerd naar andere landen. In Nederland zelf werd in dat jaar tussen de 2.000 en 3.000 ton dadels geconsumeerd, maar welk deel daarvan uit Israël komt is onbekend.
Khan zegt zelf een dadel gevonden te hebben die hij met een goed gevoel koopt. “Ik heb onderzoek gedaan”, zegt Khan. “De dadels van Palestine Gardens zijn 100 procent safe, dat is een bekend Palestijns bedrijf.”
Antisemitisme
Zoals vaker in het debat over de oorlog in Gaza en aanverwante zaken roept ook de oproep tot het boycotten van dadels reacties op. Toen schrijver Jamal Ouariachi afgelopen november op X zijn steun uitsprak voor de boycot van Israëlische dadels, reageerde BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas. “Boeren in Israël die dadels produceren worden nu in NL winkels ‘monsters’ genoemd. Dit gaat echt ver hoor. Deze stickeractie is in mijn ogen slechts een kleine stap verwijderd van ‘Koop niet bij Joden’. #Jodenhaat #Antisemitisme tiert welig”, schreef ze.
Volgens Sheher Khan zijn zulke beschuldigingen ongegrond. “Wie doet alsof Israël gelijkstaat aan joden, doet geen recht aan de diversiteit van de joodse gemeenschap”, zegt hij. “Joden staan niet gelijk aan Israëliërs.” Volgens Khan werken reacties als die van Van der Plas alleen maar averechts. “Voer je het debat inhoudelijk of ben je politieke tegenstanders aan het besmeuren met laster?”, vraagt hij zich af. “Je creëert een sfeer van antisemitisme. Dat verwijt te onpas gebruiken doet af aan de serieuze strijd die we moeten voeren tegen antisemitisme.”
